Με αφορμή τον σημερινό εορτασμό για τα 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης που άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία της ΕΕ, ο Στέλιος Κούλογλου παραχώρησε συνέντευξη στην Ιωάννα Νιαώτη για την εκπομπή «Απ’ άκρη σ’ άκρη» τού Πρώτου προγράμματος της ΕΡΤ. Αναφέρεται μεταξύ άλλων στην κρίση που ταλαιπωρεί την Ευρώπη θεσμικά και πολιτικά και την ανάγκη η Ένωση να επιστρέψει στις αρχές πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η δημιουργία της.
Ολόκληρη η συνέντευξη:
Τι σηματοδοτούν τα 60 χρόνια απ’ την υπογραφή της συνθήκης;
Η δημιουργία της ενωμένης Ευρώπης, όπως μετεξελίχθηκε σε ΕΕ, είναι ένα πρωτοφανές καινοτόμο δημιούργημα της ιστορίας. Διότι λαοί που επί εκατοντάδες χρόνια σφάζονταν μεταξύ τους, κάθησαν γύρω απ’ το ίδιο τραπέζι, άρχισαν να συναποφασίζουν, δημιούργησαν το δικό τους Κοινοβούλιο. Ήταν μια ιδέα που ξεκίνησε από έναν Ιταλό αντιφασίστα, τον Σπινέλι, ο οποίος ενώ ήταν φυλακισμένος απ’ τον Μουσολίνι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οραματίστηκε μια άλλη Ευρώπη. Φυσικά ζούμε μια εποχή πολύ ταραγμένη γιατί το μέλλον της σημερινής ΕΕ εμφανίζεται δυσοίωνο.
Η επέτειος από τα 60 χρόνια είναι μια πολύ καλή αφορμή για να εξετάσουμε και θεσμικά και πολιτικά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κι αυτή η ωραία ιδέα που γεννήθηκε στα συντρίμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως βλέπω έντονη κριτική, ότι οι εκδηλώσεις και τώρα για τα 60 χρόνια στη Ρώμη είναι μια ευκαιρία για μεγάλα λόγια από τους φιλευρωπαϊστές και τους αντιευρωπαϊστές, για αναλύσεις απ’ τους πολιτικούς, τους καθηγητές, τους δημοσιογράφους, αλλά επί της ουσίας, τίποτα νέο και τίποτα ελπιδοφόρο.
Ναι, γιατί νομίζω δεν έχουν μπει στο τραπέζι οι βασικές προτάσεις που θα μπορούσαν ν΄αλλάξουν τη σημερινή κατάσταση. Η Ευρώπη πρέπει να ξαναβρεί τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης. Αυτές οι αξίες, τις οποίες προώθησαν -όχι τέλεια, αλλά με κάποιον τρόπο- οι ιδρυτές της ΕΕ και οι ηγέτες των πρώτων χρόνων, έχουν πάρα πολύ υποχωρήσει. Αντί της κοινωνικής δικαιοσύνης, έχουμε μια κατάσταση όπου το 5% των πολιτών σε όλες τις χώρες γίνονται πλουσιότεροι και οι υπόλοιποι γίνονται φτωχότεροι. Για πρώτη φορά από τη δημιουργία της ΕΕ, οι μελλοντικές γενιές είναι υποχρεωμένες να ζήσουν χειρότερα από τις προηγούμενες. Αυτό είναι ένας σεισμός, τόσο για τις νεότερες γενιές που βλέπουν το μέλλον μπροστά τους σκοτεινό, όσο και για τους γονείς τους που δε θέλουν τα παιδιά τους να ζήσουν χειρότερα απ’ αυτούς.
Υπάρχει επίσης πρόβλημα με τη δημοκρατία: το είδαμε αυτό πάρα πολύ καλά στην περίπτωση της Ελλάδας, όταν ένας λαός ζήτησε, όχι να κάνει καμιά επανάσταση, αλλά ν’ αλλάξει λίγο την πολιτική της λιτότητας, ψήφισε γι΄αυτό κι αντιμετωπίστηκε τιμωρητικά. Επίσης η αξία της αλληλεγγύης έχει υποχωρήσει. Παλιότερα, η ιδέα ήταν, όλοι για όλους κι όλοι για έναν. Δηλαδή δουλεύουμε όλοι για το κοινό καλό και κάποια στιγμή αν ένας πει «βοήθεια», βοηθούμε αυτόν τον ένα. Τώρα το «όλοι για όλους» δεν υπάρχει, ο καθένας δουλεύει για πάρτη του. Το είδαμε αυτό στην περίπτωση της προσφυγικής κρίσης όπου η κάθε χώρα κοίταξε να κάνει τα δικά της. Το «όλοι για έναν» ισχύει, αλλά τώρα έχει διαστραφεί το περιεχόμενο του: δουλεύουμε όλοι για τη Γερμανία.
κ. Κούλογλου, θέσατε πολλά θέματα, συνοψίσατε τα διλήμματα της ΕΕ και τις προκλήσεις, στις οποίες καλούνται να απαντήσουν και οι προοδευτικές και όλες οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, εγώ, αυτό που θέλω να σας ρωτήσω και από την εμπειρία που έχετε στο Ευρωκοινοβούλιο και που ζείτε εκεί: μπορεί η Αριστερά και οι ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις να κινηθούν με συγκεκριμένο πλάνο και στρατηγική για ν’ ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων πολιτών και ν΄αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη που έχει χαθεί;
Και η Αριστερά έχει τις δικές της ευθύνες, φυσικά, γι’ αυτή την πορεία. Πολύ λιγότερες από τις ευθύνες αυτών που κυβέρνησαν, αλλά παρόλα αυτά, η βασική της ευθύνη είναι ότι δεν έχει καταφέρει να διαμορφώσει μια πειστική, ρεαλιστική πολιτική πρόταση που ν’ απαντάει στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και τις άλλες ανάγκες των καιρών: το γεγονός ότι η εργατική τάξη αλλάζει γιατί πλέον πολλοί άνθρωποι αντικαθίστανται από ρομπότ και χάνουν γι’ αυτό τη δουλειά τους. Η Αριστερά πάντως, αυτό που προτείνει, δημοκρατία και ανάπτυξη, σε γενικές γραμμές είναι στη σωστή κατεύθυνση. Είναι όπως σ’ ένα συνεταιρισμό. Όταν ένας συνεταιρισμός πηγαίνει καλά τότε οι συνεταίροι είναι ευχαριστημένοι και είναι μαζί. Όταν ένας συνεταιρισμός δεν πάει καλά κι αρχίζει κι η φτώχεια, αρχίζουν οι διαμάχες και τα προβλήματα. Αυτό συμβαίνει σήμερα. Για να μπορέσει λοιπόν ο συνεταιρισμός της ΕΕ να πάει καλά πρέπει να δώσουμε βάρος στην ανάπτυξη. Να δημιουργηθούν πηγές, ν’ ανοίξουν καινούργιες θέσεις εργασίας, ώστε ο κόσμος να μπορέσει να ζήσει όπως ζούσε παλιότερα.
Δηλαδή η Ευρώπη περνάει κρίση όχι επειδή εξηντάρισε αλλά επειδή ξέμεινε από χρήματα και δεν υπάρχει ούτε η διάθεση, ούτε η ενέργεια;
Το «εξηντάρισε» έχει μια αλήθεια με την έννοια ότι έχουν εκλείψει εκείνοι οι ηγέτες που είχαν ζήσει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν μεγαλώσει μέσα απ’ αυτόν και ξέρανε τι σημαίνει διαμάχη στην Ευρώπη, τι σημαίνουν οι πόλεμοι. Οι σημερινοί δεν το ‘χουν ζήσει και γι΄αυτό ακριβώς υποτιμούν πάρα πολύ αυτό που δημιούργησαν οι προηγούμενοι. Συμβαίνει συχνά αυτό στην ιστορία.
Φιλοσοφικά και πρακτικά, η ΕΕ έχει επιβιώσει από κρίσεις στο παρελθόν. Πιστεύετε ότι και η κρίση σήμερα θα της ανοίξει παράθυρο και θα θέσει τις βάσεις για ένα άλλο μέλλον για την κοινωνική Ευρώπη και την Ευρώπη της αλληλεγγύης που θέλουμε;
Θέλω να το ελπίζω αλλά δεν είμαι σίγουρος. Φυσικά, η Ευρώπη έχει κι άλλες κρίσεις, αλλά νομίζω πως αυτή είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία της και δεν είμαι βέβαιος ότι θα τα καταφέρει. Το λέω αυτό διότι θεωρώ ότι δεν υπάρχουν οι ηγέτες που να μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.
Είναι κατακερματισμένη η Ευρώπη. Πρώτη φορά δηλαδή τόσο λίγη σύγκλιση στην Ένωση.
Όχι μόνο αυτό, έχουν ανατραπεί βασικές ισορροπίες. Έχει ανατραπεί η ισορροπία μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας, που ήταν το στήριγμα, ο πυλώνας της ΕΕ. Εγιναν μέλη της στα γρήγορα οι πρώην κομμουνιστικές χώρες που δεν έχουν καμιά ιδέα, ούτε περί ενωμένης Ευρώπης, ούτε περί δημοκρατίας και γι’ αυτό φυσικά έχουμε αυτά τα φαινόμενα, τα τόσο εγωϊστικά, που παρατηρήθηκαν στην περίπτωση του προσφυγικού, που έχουν φορτώσει όλο το βάρος στην Ελλάδα και στην Ιταλία και αδιαφορούν επιδεικτικά. Αυτό δε θα γινόταν παλιότερα στην ΕΕ, όταν είχε λιγότερα μέρη και ίσχυαν ακόμα οι κανόνες της αλληλεγγύης ανάμεσα στις χώρες, που τώρα έχουν καταπατηθεί.
Και εσείς προσωπικά και η Αριστερά και οι ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις κάνουν την προσπάθεια τους να εργαστούν γι’ αυτήν την κοινωνική Ευρώπη. Έχετε βιώσει αυτόν τον καιρό που είστε στο Ευρωκοινοβούλιο αυτό το όριο των δυνατοτήτων σας; Ότι σας ξεπερνά η κατάσταση λόγω των συσχετισμών που υπάρχουν αυτή τη στιγμή και δε μπορείτε πραγματικά να υλοποιήσετε όλα αυτά που θέλετε, όλα αυτά που οραματίζεστε;
Φυσικά υπάρχει αυτό το πολύ μεγάλο εμπόδιο, αλλά το ξέραμε από πριν και το ήξερα κιόλας κι εγώ από πριν – ότι δε μπορούμε να κάνουμε όλα αυτά που θέλουμε, ούτε να υλοποιήσουμε όλες τις ιδέες μας. Όμως, ανοίγουμε τρύπες στο τείχος. Το τείχος, το οποίο εξακολουθεί, ξέρετε, να υπάρχει στα μυαλά των ανθρώπων – το βλέπουμε απ’ το καινούργιο τείχος που χτίζει ο Τραμπ στο Μεξικό. Άλλωστε και σήμερα τις συνέπειες της πτώσης του τείχους ζούμε, το τείχος του Βερολίνου έπεσε πάνω στα κεφάλια μας με την έννοια ότι αυτή η ιστορική εποχή άλλαξε τις ισορροπίες στην Ευρώπη, με την ενοποίηση της Γερμανίας κι επομένως την απορρύθμιση του άξονα Γαλλίας-Γερμανίας . Η Γερμανία βρέθηκε ξαφνικά να βρίσκεται από οικονομικής πλευράς σε πλεονεκτική θέση χωρίς να έχει βγάλει τα απαραίτητα διδάγματα από το παρελθόν της.