Την ανάγκη προβολής των δυνατοτήτων που παρέχονται στους πολίτες μέσω της επίλυσης διαφορών με τη διαδικασία της διαμεσολάβησης τόνισε ο Κώστας Χρυσόγονος με ομιλία του στο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο Ευρωβουλευτής υπογράμμισε πως ο στόχος της οδηγίας 2008/52/ΕΚ είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης στην εναλλακτική επίλυση διαφορών και η προώθηση της φιλικής διευθέτησης τους. Παράλληλα όμως επεσήμανε την ανάγκη ύπαρξης εγγυήσεων ώστε να εξασφαλιστεί πως η αποτελεσματική δικαστική προστασία δεν παρεμποδίζεται, ενώ προστατεύονται τα δικαιώματα ιδιαίτερα των πλέον αδύναμων μερών. Έκλεισε την ομιλία του υπενθυμίζοντας πως προς το παρόν δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με την αποδοχή και χρήση της διαμεσολάβησης ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ, κάτι το οποίο πρέπει να βελτιωθεί με στόχο την αύξηση της εμπιστοσύνης του κοινού στην αποτελεσματικότητά της.
Δείτε το βίντεο της ομιλίας εδώ:
https://www.youtube.com/watch?v=F1-bdnm3Cwo
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Είναι σαφές ότι η αρχή της πρόσβασης στη δικαιοσύνη είναι θεμελιώδης και η υλοποίηση της αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της συνεργασίας της πολιτικής δικαιοσύνης. Τα αποτελεσματικά και αποδοτικά συστήματα δικαιοσύνης έχουν μεγάλη σημασία, μεταξύ άλλων, για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, την οικονομική σταθερότητα, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η διαμεσολάβηση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα μέσο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος και να μειώσει τα εμπόδια που χρονοβόρες και δαπανηρές δικαστικές διαδικασίες δημιουργούν για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Συνεπώς, μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη. Η διαμεσολάβηση μπορεί επίσης να συμβάλει στη διατήρηση καλών σχέσεων μεταξύ των μερών και, σε αντίθεση με τις δικαστικές διαδικασίες, δεν υπάρχει «νίκη» ή «ήττα» για ένα από τα μέρη, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό, π.χ. σε περιπτώσεις οικογενειακού δικαίου.
Για τους λόγους αυτούς, ο ευρωπαίος νομοθέτης θέσπισε την οδηγία (2008/52 / ΕΚ) περί Διαμεσολάβησης. Κεντρικός στόχος του είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης στην εναλλακτική επίλυση διαφορών και την προώθηση της φιλικής διευθέτησης των διαφορών, καθώς και μια ισόρροπη σχέση μεταξύ της διαμεσολάβησης και των δικαστικών διαδικασιών. Παρά το γεγονός ότι η υποχρεωτική διαμεσολάβηση θα προωθήσει τη χρήση της διαμεσολάβησης ως εναλλακτική λύση για την επίλυση των διαφορών σε δικαστήριο, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αντίθετη προς τον εθελοντικό χαρακτήρα της διαμεσολάβησης. Όπως έχει ήδη κρίνει το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η εκ των προτέρων εφαρμογή της διαδικασίας διακανονισμού εκτός δικαστηρίου για συγκεκριμένες διαφορές δεν θα είναι προβληματική. Ωστόσο, μια σειρά από εγγυήσεις θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή για να εξασφαλιστεί πως η αποτελεσματική δικαστική προστασία δεν παρεμποδίζεται. Ως εκ τούτου επαρκείς εγγυήσεις πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή στις διαδικασίες μεσολάβησης για να περιορίσουν τον κίνδυνο τα πιο αδύναμα μέρη, όπως καταναλωτές και μη εκπροσωπούμενοι διάδικοι, να στερούνται του δικαιώματός τους για μια ανεξάρτητη δικαστική απόφαση ή να αισθάνονται ανάλογα. Ως εκ τούτου, υψίστης σημασίας είναι οι διαμεσολαβήσεις να διασφαλίζουν ότι τα πιο αδύναμα μέρη δεν προχωρούν στην επίλυση της διαφοράς χωρίς να έχουν κατανοήσει κατάλληλα τα νόμιμα δικαιώματά τους και ότι τα πιο ισχυρά μέρη δεν χρησιμοποιούν ταχείες διαδικασίες επίλυσης διαφορών, συμπεριλαμβανομένης της διαμεσολάβησης, ως μέσο για την αποφυγή νομικών υποχρεώσεών τους ή τη βελτίωση της νομικής τους θέσης έναντι των άλλων μερών. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών η εφαρμογή της παρούσας οδηγίας αξιολογήθηκε από διάφορες μελέτες και εκθέσεις.
Μερικά από τα κύρια ευρήματα των μελετών αυτών είναι τα εξής:
1. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη επέλεξαν να επεκτείνουν τις απαιτήσεις της οδηγίας εφαρμόζοντας τα μέτρα σε εγχώριες υποθέσεις. Ωστόσο, οι στόχοι της οδηγίας για τη διαμεσολάβηση για την ενθάρρυνση της χρήσης της διαμεσολάβησης και κυρίως την επίτευξη μιας «ισορροπημένης σχέσης μεταξύ της διαμεσολάβησης και των δικαστικών διαδικασιών» δεν έχουν επιτευχθεί. Η διαμεσολάβηση χρησιμοποιείται σε λιγότερο από 1% των περιπτώσεων στο δικαστήριο κατά μέσο όρο στην πλειονότητα των κρατών μελών.
2. Ορισμένα κράτη μέλη επιτρέπουν τη χρήση της διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένων οικογενειακών και εργατικών θεμάτων, ενώ δεν αποκλείεται ρητά η διαμεσολάβηση για φορολογικές, τελωνειακές ή διοικητικές υποθέσεις ή την ευθύνη του κράτους για πράξεις και παραλείψεις κατά την άσκηση της κρατικής εξουσίας.
3. Όλα τα κράτη μέλη προβλέπουν τη δυνατότητα των δικαστηρίων να καλέσουν τα μέρη να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση, με δεκαπέντε κράτη μέλη να εισάγουν τη δυνατότητα των δικαστηρίων να καλέσουν τα μέρη σε ενημερωτικές συνεδρίες σχετικά με τη διαμεσολάβηση.
4. Λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει την υποχρέωση στις εθνικές τους νομοθεσίες για τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τη διαμεσολάβηση.
5. Δεκαοκτώ κράτη μέλη θέσπισαν δεσμευτικούς μηχανισμούς ελέγχου της ποιότητας της διαμεσολάβησης.
6. Δεκαεννέα κράτη-μέλη απαιτούν την ανάπτυξη και την τήρηση των κωδίκων συμπεριφοράς.
7. Δεκαεπτά κράτη μέλη ενθαρρύνουν ή θεσπίζουν την εκπαίδευση διαμεσολαβητών στην εθνική τους νομοθεσία.
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να τονιστεί επίσης ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν αξιόπιστα και πλήρη στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη διαμεσολάβηση. Επιπλέον, υπάρχει έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τη διαμεσολάβηση και τα πλεονεκτήματά της στα περισσότερα κράτη-μέλη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συλλογή δεδομένων και πληροφοριών σε θέματα διαμεσολάβησης πρέπει να βελτιωθεί αποτελεσματικά (για παράδειγμα, μέσω καλά οργανωμένων εκστρατειών ενημέρωσης και μέσα από την υποχρεωτική δημιουργία των εθνικών μητρώων διαδικασιών διαμεσολάβησης) για την περαιτέρω προώθηση της διαμεσολάβησης και την αύξηση της εμπιστοσύνης του κοινού στην αποτελεσματικότητά της, καθώς και για την επιτευχθεί καλύτερη συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών νομικών.
Από αυτή την άποψη, θα ήθελα να συστήσω τις αρμόδιες αρχές να αξιολογήσουν την ανάγκη για την ανάπτυξη πανευρωπαϊκών προτύπων ποιότητας για την παροχή υπηρεσιών διαμεσολάβησης, ιδίως με τη μορφή των ελάχιστων προτύπων προς την εξασφάλιση συνοχής, λαμβάνοντας υπόψη το θεμελιώδες δικαίωμα της πρόσβασης στη δικαιοσύνη καθώς και των τοπικών διαφορών στις αντιλήψεις περί διαμεσολάβησης.
Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει να προβεί σε μια λεπτομερή μελέτη σχετικά με τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των ξένων συμφωνιών διαμεσολάβησης στην Ένωση, καθώς και για την παροχή οικονομικών κινήτρων για τα μέρη, προκειμένου να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση ως ένα προσιτό και αποτελεσματικό τρόπο για την επίλυση των συγκρούσεων σε εσωτερικές και διασυνοριακές διαφορές στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει το κράτος δικαίου και οι τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις να ληφθούν επίσης υπόψη στον τομέα αυτό.
30.3.2017